Türk Borçlar Kanunu'na Göre Pazarlamacılık Sözleşmesi Nedir? (TBK m. 448-460)

Pazarlamacılık sözleşmesi, pazarlamacının işveren adına belirli bir bölge ya da müşteri grubu için sürekli olarak satış faaliyetleri yürüttüğü, işverenin talimatlarına uygun hareket ettiği bir iş sözleşmesi türüdür. Bu sözleşme, işveren ve pazarlamacı arasındaki iş ilişkisinin hukuki çerçevesini oluşturur. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK), pazarlamacılık sözleşmesini düzenleyerek tarafların hak ve yükümlülüklerini açık bir şekilde belirler. Bu yazıda, pazarlamacılık sözleşmesinin hukuki dayanaklarını ve TBK m. 448-460 maddeleri ile getirilmiş düzenlemeleri ele alacağız.

Pazarlamacılık Sözleşmesinin Unsurları ve Tarafların Yükümlülükleri

Türk Borçlar Kanunu'nun 448. maddesi pazarlamacılık sözleşmesinin temel unsurlarını belirler:

Türk Borçlar Kanunu Madde 448: "Pazarlamacılık sözleşmesi, pazarlamacının sürekli olarak, bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletmesinin dışında, her türlü işlemin yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa, bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir."

Bu hükme göre pazarlamacı, işveren adına sürekli olarak faaliyet gösterir ve işverenin belirlediği talimatlara uygun şekilde çalışmak zorundadır. Pazarlamacının faaliyet alanı, işverenin belirlediği bir bölge veya müşteri grubu ile sınırlıdır.

Pazarlamacı, işverenin çıkarlarına uygun şekilde hareket etmeli ve işverenin talimatlarına uygun olarak pazarlama faaliyetlerini yürütmelidir. Pazarlamacı, müşteri ilişkilerini sürdürülebilir bir şekilde yönetmek ve işveren adına iş yapmakla yükümlüdür. Bu durum, pazarlamacının bağımsız bir iş yapmadığını, işverenin gözetimi ve denetimi altında çalıştığını gösterir.

Pazarlamacının Hakları ve Ücret Düzenlemeleri

Pazarlamacının hakları ve ücret düzenlemeleri, Türk Borçlar Kanunu m. 454 ve m. 455'de detaylandırılmıştır. Pazarlamacının temel gelir kaynağı, yaptığı satış işlemleri karşılığında aldığı ücret ve komisyondur. Komisyon, pazarlamacının çalıştığı süre boyunca gerçekleştirdiği satışlar üzerinden hesaplanır.

Bu maddeye göre, pazarlamacı satış işlemi tamamlandığında komisyon hakkına sahip olur. İşveren, müşterinin ödeme yapmamasından bağımsız olarak pazarlamacıya komisyon ödemekle yükümlüdür. Pazarlamacının aldığı ücret veya komisyon miktarı, taraflar arasındaki sözleşmede açıkça belirlenmiş olmalıdır.

Pazarlamacının Sorumlulukları ve Çalışma Koşulları

Pazarlamacı, işverenin çıkarlarını gözeterek hareket etmek ve işveren adına en iyi şekilde pazarlama faaliyetlerini sürdürmek zorundadır. Türk Borçlar Kanunu m. 454, pazarlamacının işverenin talimatlarına uygun hareket etmesini ve işverenin çıkarlarına zarar verecek faaliyetlerden kaçınmasını düzenler.

Türk Borçlar Kanunu Madde 450: " Pazarlamacı, talimata uymamasını zorunlu kılan haklı bir sebep olmadıkça, kendisine verilen talimata uygun olarak müşterileri ziyaret etmekle yükümlüdür; işverenin izni olmadıkça, kendisi veya üçüncü kişiler hesabına işlem yapamaz, aracılık edemez.

Pazarlamacı, işlem yapmaya yetkiliyse, talimatta öngörülen fiyatlara ve diğer işlem koşullarına uymak zorundadır; işveren razı olmadıkça, bunlarda değişiklik yapamaz.

Pazarlamacı, pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli biçimde ayrıntılı bilgi vermek, aldığı siparişleri işverene derhâl ulaştırmak ve müşteri çevresini ilgilendiren önemli olayları bildirmekle yükümlüdür.”

Pazarlamacı, belirli bir bölgede veya müşteri grubunda iş yaparken, işverenin onayı olmadan bu alanların dışında iş yapamaz. İşverenin çıkarlarına zarar verecek her türlü davranıştan kaçınmalı ve müşterilerle olan ilişkilerini işverenin çıkarlarına uygun şekilde yürütmelidir. Pazarlamacı ayrıca işverenin talep ettiği raporları sunmak ve işverene bilgi vermekle yükümlüdür.

Pazarlamacının Komisyon Hakkı ve Ödemeler

Pazarlamacının komisyon hakkı ve bu komisyonun ödenme koşulları, Türk Borçlar Kanunu m. 457'de düzenlenmiştir. Bu madde, pazarlamacının hangi durumlarda komisyon alacağını ve ödemelerin nasıl yapılacağını detaylandırır.

Türk Borçlar Kanunu Madde 454: "İşveren, pazarlamacıya sadece belirli bir miktardan veya bu miktarla birlikte komisyondan oluşan bir ücret ödemekle yükümlüdür. Ücretin tamamının veya önemli kısmının komisyondan oluşacağına ilişkin yazılı anlaşma, kararlaştırılan komisyonun, pazarlamacının faaliyetinin uygun karşılığını oluşturması koşuluyla geçerlidir. Deneme süresi için ödenecek ücret, serbestçe kararlaştırılabilir. Ancak, deneme süresi iki ayı geçemez."

Türk Borçlar Kanunu Madde 454: " Pazarlamacı, belirli bir pazarlama alanı veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi sadece kendisine verilmişse, kendisinin veya işverenin bu alan veya çevrede yaptığı bütün işlerde kararlaştırılmış ya da alışılmış olan komisyonun ödenmesini isteyebilir.

Belirli bir pazarlama alanı veya belirli müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi pazarlamacıyla birlikte başkalarına da verilmişse pazarlamacıya, sadece kendisinin aracılık ettiği veya bizzat yaptığı işler için komisyon ödenir.

Komisyonun muaccel olması anında, yapılan işin değeri henüz kesin olarak belirlenemiyorsa komisyon, önce alışılmış olan en az değeri üzerinden, geri kalanı ise, en geç işin yerine getirilmesinde ödenir.”

Pazarlamacının İşverene Karşı Yükümlülükleri

Pazarlamacı, işverenin çıkarlarını koruma ve işveren adına en iyi şekilde faaliyet gösterme sorumluluğunu taşır. Pazarlamacının, müşteri ilişkilerini yürütürken işverenin talimatlarına uygun davranması ve işverenin çıkarlarını ön planda tutması gerekir. Türk Borçlar Kanunu m. 450, bu sorumluluğun çerçevesini çizer.

Pazarlamacı, işverene karşı raporlama yapma ve işin gidişatını düzenli olarak bildirme yükümlülüğü altındadır. Ayrıca, pazarlamacı işverenin iş yapma biçimine uygun şekilde müşterilerle iletişimde bulunmalıdır.

İşverenin Sorumlulukları

İşverenin pazarlamacıya karşı bazı önemli sorumlulukları vardır. Türk Borçlar Kanunu m. 453, işverenin pazarlamacıya karşı adil davranmasını ve pazarlamacının kazandığı komisyonların zamanında ödenmesini düzenler.

Türk Borçlar Kanunu Madde 453:

" Pazarlamacıya belirli bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmiş ve aksine yazılı anlaşma da yapılmamışsa işveren, başkalarına aynı alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez; ancak, kendisi üçüncü kişilerle işlem yapabilir.

Sözleşmenin pazarlama alanı veya müşteri çevresine ilişkin hükmünün değiştirilmesini gerektiren bir sebep varsa işveren, söz konusu hükmü, sözleşmede fesih bildirim süresi öngörülmüş olsa bile, bu süreye uymadan tek taraflı olarak değiştirebilir; ancak, bu durumda pazarlamacının tazminat ve hizmet sözleşmesini haklı sebeple sona erdirme hakkı saklıdır."

İşveren, pazarlamacının çalışmalarını denetleme hakkına sahip olmakla birlikte, bu denetim sırasında pazarlamacının haklarını ihlal etmemelidir. Ayrıca, işverenin pazarlamacıya ödeme yapma yükümlülüğü, müşteri ödeme yapmasa dahi devam eder. Ancak müşteri ödeme yapmazsa, işveren pazarlamacının komisyonunu geri alabilir.

TBK m. 448-460 Uyarınca Pazarlamacı ve Tacir İlişkisi

Pazarlamacı ve tacir (işveren) arasındaki ilişki, Türk Borçlar Kanunu'nun 448 ila 460. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu maddeler, tarafların yükümlülüklerini, pazarlamacının komisyon hakkını ve işverenin ödeme sorumluluklarını ayrıntılı bir şekilde açıklar. Tacir, pazarlamacıya talimat verme ve denetim hakkına sahip olup, pazarlamacı ise işverenin çıkarlarına uygun şekilde çalışmak zorundadır.

Pazarlamacı, belirlenen bölge veya müşteri grubu dışına çıkarak iş yapamaz. Ayrıca, işveren pazarlamacının faaliyetlerini düzenleme ve denetleme hakkına sahipken, pazarlamacı da işverenin bu talimatlarına uymakla yükümlüdür.

Sonuç

Pazarlamacılık sözleşmesi, işveren ve pazarlamacı arasındaki iş ilişkisini düzenleyen, tarafların haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen önemli bir sözleşme türüdür. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 448-460 pazarlamacı ve işveren arasındaki iş ilişkisini detaylandırarak hem işverenin hem de pazarlamacının haklarını koruma altına alır.

Pazarlamacı, işveren adına sürekli faaliyet gösterirken, yaptığı satışlar karşılığında komisyon veya ücret alır. Bu ilişkinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi, taraflar arasındaki sözleşmenin açık ve net bir şekilde düzenlenmesiyle mümkündür. Pazarlamacı, işverenin çıkarlarını korumak ve talimatlarına uygun şekilde hareket etmek zorundadır. Aynı şekilde, işveren de pazarlamacıya hak ettiği ücreti zamanında ödemekle yükümlüdür.