Ticari Satımlarda Türk Ticaret Kanunu ve Borçlar Kanunu Arasındaki Farklar

Ticari satımlar, ticaret hukukunun en önemli unsurlarından biridir. Türk Ticaret Kanunu (TTK), tacirler arasında gerçekleşen satım işlemlerine özel düzenlemeler getirirken, Türk Borçlar Kanunu (TBK) genel anlamda tüm satış sözleşmelerini düzenler. TTK, ticari satımlarda tarafların profesyonelliğini ve ticari hayatın gerektirdiği hız ve güveni ön planda tutarak, belirli özel hükümler içerir. Bu hükümler, ticari satımların genel satımlardan farkını belirler.

Tacirler Arasında Satım Sözleşmeleri: Hukuki Sonuçlar Nelerdir?

Tacirler arasında yapılan satım sözleşmeleri, genel anlamda ticaretin hızını ve tarafların profesyonel sorumluluklarını ön plana çıkarır. Tacir olmayanlar arasında veya ticari nitelik taşımayan satım işlemlerinden farklı olarak tacirler TTK madde 18/2-3”Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.

(3) Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe, sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarlar noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılır.” Hükümlerine tabidir.

 Ticari satım sözleşmelerinde, satıcının malı zamanında teslim etmesi ve alıcının da bedeli zamanında ödemesi zorunludur. Sözleşmeye aykırılık durumunda, taraflar hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. Örneğin, satıcının malı zamanında teslim etmemesi durumunda alıcı, sözleşmeden dönebilir ya da gecikme nedeniyle tazminat talep edebilir. Temerrüt faizi veya ceza koşulan ait işlemlerde TTK madde 8 uyarınca “Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir.” Ve tacirler işlemin başından itibaren basiretli davranmak zorunda olduklarından TTK madde 22 uyarınca “Tacir sıfatını haiz borçlu, Türk Borçlar Kanununun 121 inci maddesinin ikinci fıkrasıyla 182 nci maddesinin üçüncü fıkrasında ve 525 inci maddesinde yazılı hâllerde, aşırı ücret veya ceza kararlaştırılmış olduğu iddiasıyla ücret veya sözleşme cezasının indirilmesini mahkemeden isteyemez.”

Ticari Satımlarda Alıcının Hakları ve Satıcının Yükümlülükleri

Ticari satım sözleşmelerinde alıcı, malın ayıpsız teslim edilmesini beklerken, satıcı malın bedelini zamanında almayı bekler. Alıcının en temel hakları arasında malın ayıplı çıkması durumunda bedel indirimi talep etme, malın değiştirilmesini isteme veya sözleşmeden dönme hakkı yer alır. Satıcı ise, malın zamanında ve eksiksiz teslim edilmesini sağlamak zorundadır. Bu yükümlülükler, ticari satım sözleşmelerinin güvenilirliğini artırır.

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Ticari Satımların İncelenmesi

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu, ticari satımları düzenleyen hükümleri içermektedir. Tacirler arasında yapılan satımlar, TTK kapsamında özel düzenlemelere tabidir. Kanun, özellikle malın teslimi, bedelin ödenmesi, ayıplı mal ve gecikme gibi konuları ayrıntılı şekilde düzenleyerek, ticari hayatta doğabilecek ihtilafları en aza indirmeyi hedefler. Ticari satımlarda önemli olan hususlardan biri de, teslim tarihine uyulması ve ayıpsız mal tesliminin gerçekleştirilmesidir.

Ticari Satımlarda Temerrüt ve Ayıplı İfa Durumunda Ne Yapılır?

Ticari satım sözleşmelerinde temerrüt, taraflardan birinin sözleşme yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemesi anlamına gelir. Satıcının malı zamanında teslim etmemesi veya alıcının bedeli zamanında ödememesi durumunda temerrüt ortaya çıkar. Temerrüt durumunda, diğer taraf sözleşmeden dönebilir, gecikme tazminatı talep edebilir ya da ifayı talep edebilir. Ayrıca, malın ayıplı teslim edilmesi durumunda da alıcı, ayıba karşı çeşitli haklara sahiptir.

Ticari Satım Sözleşmelerinde Alıcının Temerrüdü ve Hukuki Sonuçları

Alıcının temerrüde düşmesi, yani malın bedelini zamanında ödememesi veya malın teslim alınmaması  durumunda satıcı, sözleşmeden dönme veya gecikme tazminatı talep etme hakkına sahiptir. Ayrıca, malın teslimi gerçekleşmişse satıcı, bedelin tahsili için hukuki yollara başvurabilir. Alıcının temerrüdü, ticari ilişkilerde güvenin zedelenmesine yol açabilir ve satıcının ekonomik zarar görmesine neden olabilir.

TTK madde 23/1-b uyarınca  “Alıcı mütemerrit olduğu takdirde satıcı, malın satışına izin verilmesini mahkemeden isteyebilir. Mahkeme, satışın açık artırma yoluyla veya bu işle yetkilendirilen bir kişi aracılığıyla yapılmasına karar verir. Satıcı isterse satış için yetkilendirilen kişi, satışa çıkarılacak malın niteliklerini bir uzmana tespit ettirir. Satış giderleri satış bedelinden çıkarıldıktan sonra artan para, satıcının takas hakkı saklı kalmak şartıyla, satıcı tarafından alıcı adına bir bankaya ve banka bulunmadığı takdirde notere bırakılır ve durum hemen alıcıya ihbar edilir.”

Ticari Satımlarda Ayıplı İfa Durumunda Alıcının Hakları Nelerdir?

Ticari satım sözleşmelerinde malın ayıplı olması durumunda alıcının çeşitli hakları bulunmaktadır. Öncelikle alıcı, satıma konu olan malı incelemek varsa ayıpları satıcıya bildirmekle yükümlüdür. Bu hususta TTK madde 23/1-c “Malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmelidir. Açıkça belli değilse alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde incelemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu bu süre içinde satıcıya ihbarla yükümlüdür” hükmünü içermektedir. Türk Borçlar Kanunu m. 227'ye göre, “Satıcının satılanın ayıplarından sorumlu olduğu hâllerde alıcı, aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

1. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme.

2. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme.

3. Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme.

4. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.

Alıcının genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır.

Satıcı, alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini hemen vererek ve uğradığı zararın tamamını gidererek seçimlik haklarını kullanmasını önleyebilir.

Alıcının, sözleşmeden dönme hakkını kullanması hâlinde, durum bunu haklı göstermiyorsa hâkim, satılanın onarılmasına veya satış bedelinin indirilmesine karar verebilir.

Satılanın değerindeki eksiklik satış bedeline çok yakın ise alıcı, ancak sözleşmeden dönme veya satılanın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesini isteme haklarından birini kullanabilir.” Bu haklar, ticari satımlarda alıcının korunması açısından önemlidir ve alıcının mağduriyetini önlemeye yönelik düzenlemeler içerir.

Ticari Satımlarda Sözleşmenin Kısım Kısım Yerine Getirilmesi Durumunda Alıcının Hakları

Ticari satım sözleşmelerinde malın kısım kısım teslim edilmesi durumunda, alıcı her teslimattan sonra malın ayıplı olup olmadığını kontrol etme hakkına sahiptir. Eğer malın bir kısmı ayıplı çıkarsa, alıcı bu kısmın değiştirilmesini talep edebilir ya da bedel indirimi isteyebilir. Ancak, malın önemli bir kısmının ayıplı olması durumunda alıcı, tüm sözleşmeden dönme hakkına sahip olabilir.

TTK madde 23/1-a uyarınca  “Sözleşmenin niteliğine, tarafların amacına ve malın cinsine göre, satış sözleşmesinin kısım kısım yerine getirilmesi mümkün ise veya bu şartların bulunmamasına rağmen alıcı, çekince ileri sürmeksizin kısmi teslimi kabul etmişse; sözleşmenin bir kısmının yerine getirilmemesi durumunda alıcı haklarını sadece teslim edilmemiş olan kısım hakkında kullanabilir. Ancak, o kısmın teslim edilmemesi dolayısıyla sözleşmeden beklenen yararın elde edilmesi veya izlenen amaca ulaşılması imkânı ortadan kalkıyor veya zayıflıyorsa ya da durumdan ve şartlardan, sözleşmenin kalan kısmının tam veya gereği gibi yerine getirilemeyeceği anlaşılıyorsa alıcı sözleşmeyi feshedebilir”

Ticari Satım Sözleşmelerinde Ayıba Karşı Tekeffül: Alıcı ve Satıcı Yükümlülükleri

Ayıba karşı tekeffül, satıcının malın ayıplarından sorumlu olmasını ifade eder. Türk Borçlar Kanunu'na göre satıcı, malın ayıpsız ve sözleşmeye uygun teslim edilmesini sağlamakla yükümlüdür. Ayıplı mal teslimi durumunda alıcı, ayıbın derecesine göre çeşitli haklarını kullanabilir. Satıcı ise, malın ayıpsız teslim edilmediği durumlarda bu ayıpları gidermek ya da bedelde indirim yapmak zorundadır. Bu düzenleme, ticari satımlarda güveni sağlamak açısından kritik öneme sahiptir.

Sonuç

Ticari satımlar, Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde özel düzenlemelere tabidir. Tacirler arasındaki satım sözleşmeleri, ticari hayatın gereklerine uygun olarak düzenlenmiş olup, tarafların yükümlülüklerini ihlal etmesi durumunda çeşitli hukuki sonuçlar doğurur. Özellikle malın ayıplı teslimi, temerrüt ve alıcının ödemede temerrüde düşmesi gibi durumlar, taraflar arasında ihtilaflara yol açabilir. Bu nedenle ticari satım sözleşmeleri dikkatle düzenlenmeli ve taraflar yükümlülüklerine uygun hareket etmelidir.