Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmesi durumunda, bu hakların korunmasını sağlamak için açılan bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu'nun 560. maddesi bu durumu şu şekilde düzenler:

Madde 560: "Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler."

Bu maddeye göre, mirasbırakanın saklı payı ihlal eden tasarrufları tenkis davası yoluyla iptal edilebilir veya sınırlandırılabilir. Saklı paylı mirasçılar, haklarını korumak adına bu davayı açarak, mirasbırakanın yaptığı tasarrufların saklı payı aşan kısmını geçersiz kılabilirler.

Tenkis Davasının Hukuki Dayanağı

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu'nda Tenkis Davası

Türk Medeni Kanunu'nun 505. maddesi, mirasbırakanın altsoyu, ana-babası veya eşi varsa, saklı paylar dışında kalan kısmı üzerinde tasarruf edebileceğini belirtir. Maddede şu hüküm yer alır:

Madde 505: "Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan mirasbırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir. Bu mirasçılardan hiçbiri yoksa, mirasbırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir."

Mirasbırakanın bu tasarruf sınırlarını aşması durumunda, saklı paylı mirasçılar, saklı paylarını korumak için tenkis davası açabilirler.

Miras Hukukunda Tenkis Davasının Amacı

Tenkis davasının amacı, mirasbırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal ettiği durumda, bu ihlali düzeltmek ve saklı payları koruma altına almaktır. Türk Medeni Kanunu’nun 506. maddesi, saklı pay oranlarını şu şekilde düzenlemektedir:

Madde 506: "Saklı pay oranı, altsoy için yasal miras payının yarısı, ana ve baba için yasal miras payının dörtte biri ve sağ kalan eş için; altsoy veya ana ve baba ile birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, bunlar yoksa yasal miras payının dörtte üçüdür."

Bu düzenleme, saklı paylı mirasçıların hangi oranda hak sahibi olduklarını belirler ve bu oranların aşılması durumunda tenkis davası açma imkânı tanır.

Tenkis Davasının Tarafları ve Koşulları

Saklı Paylı Mirasçıların Hakları

Saklı paylı mirasçılar, mirasbırakanın yaptığı tasarrufların saklı paylarını ihlal etmesi durumunda tenkis davası açabilirler. Türk Medeni Kanunu’nun 506. maddesi saklı pay oranlarını net bir şekilde düzenlemektedir ve bu oranlara göre saklı paylı mirasçılar, haklarını koruyabilirler. Mirasçılar bu dava ile saklı paylarının korunmasını talep edebilirler.

Tenkis Davası Açma Süreleri

Tenkis davası açma süresi, Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesi ile belirlenmiştir:

Madde 571: "Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer."

Bu madde, tenkis davası açma süresini bir yıl olarak belirlerken, vasiyetnameye dayanan tasarruflar için ise on yıllık genel bir süre öngörmektedir. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir ve süreler dolduğunda dava açma hakkı sona erer.

Tenkis Davası ile Denkleştirme Davası Arasındaki Farklar

Denkleştirme Davasının Tanımı ve Kapsamı

Denkleştirme davası, mirasbırakanın sağlığında mirasçılara miras payına mahsuben yaptığı karşılıksız kazandırmaların terekeye geri verilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu'nun 669. maddesi denkleştirmeyi şu şekilde düzenler:

Madde 669: "Yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler."

Bu madde, denkleştirmenin amacını ve yasal mirasçıların sorumluluklarını açıkça belirler.

Tenkis ve Denkleştirme Davalarının Amacı ve Sonuçları

Tenkis davasının amacı, mirasbırakanın saklı payı aşan tasarruflarını sınırlamaktır. Denkleştirme davası ise, mirasçılar arasında eşitliği sağlamak için miras payına mahsuben yapılmış kazandırmaların terekeye geri verilmesini sağlamayı amaçlar. Her iki dava da farklı amaçlara hizmet etmekle birlikte, mirasçıların haklarını korumaya yönelik davalardır.

Miras Sebebiyle İstihkak Davası ve Tenkis Davası

Miras Sebebiyle İstihkak Davasının Özellikleri

Miras sebebiyle istihkak davası, mirasçının miras hakkına dayalı olarak tereke üzerinde hak talep ettiği bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu'nun 637. maddesi, bu davayı şu şekilde düzenler:

Madde 637: "Yasal veya atanmış mirasçı, terekeyi veya bazı tereke mallarını elinde bulunduran kimseye karşı mirasçılıktaki üstün hakkını ileri sürerek miras sebebiyle istihkak davası açabilir."

Bu dava, tereke üzerinde haksız olarak el koyan kişilere karşı açılır ve mirasçının haklarını korumak amacıyla kullanılır.

Tenkis Davası ile İstihkak Davası Arasındaki Temel Farklar

Tenkis davası, saklı pay ihlali durumunda açılırken, istihkak davası mirasçının tereke üzerindeki haklarını korumak için açılır. İstihkak davası, mirasbırakanın ölümünden sonra tereke üzerinde haksız zilyet olanlara karşı açılırken, tenkis davası mirasbırakanın saklı payı aşan tasarruflarına karşı açılmaktadır.

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası ile Tenkis Davası

İptal Davasının Hukuki Dayanağı

Ölüme bağlı tasarrufların iptali davası, mirasbırakanın yaptığı vasiyetname ya da diğer ölüme bağlı tasarrufların kanuna aykırı olduğu durumlarda açılır. Türk Medeni Kanunu'nun 557. maddesi, ölüme bağlı tasarrufların iptalini şu şekilde düzenler:

Madde 557: *"Aşağıdaki hâllerde ölüme bağlı tasarruf iptal edilir:

Tasarruf, tasarruf ehliyeti bulunmayan kimse tarafından yapılmışsa;
Tasarruf, hata, hile veya korkutma sonucu yapılmışsa;
Tasarrufun içeriği veya yerine getirilmesi hukuka, ahlaka, adaba veya kişilik haklarına aykırı ise."*

Bu dava, mirasbırakanın hukuka aykırı işlemlerini geçersiz kılmayı amaçlar.

Tenkis ve İptal Davalarının Kapsam ve Sonuçları

Tenkis davası, saklı pay ihlali durumlarında açılırken, iptal davası mirasbırakanın iradesinin hukuka aykırı şekilde sakatlanması durumunda açılır. İptal davası, hukuka ve ahlaka aykırı olan tasarrufları tamamen hükümsüz hale getirirken, tenkis davası sadece saklı payı ihlal eden kısmı sınırlamaya yöneliktir.