Deneme Süresi İçinde İş Sözleşmesinin Feshi: İşverenin Hakları ve Sınırları

Deneme süresi, iş sözleşmesinin başında tarafların birbirlerini ve işin uygunluğunu değerlendirdiği bir dönemdir. Bu süre içinde, işçi ve işveren arasındaki ilişkiler, deneme süresi sona erene kadar iş hukukunun bazı hükümlerinden istisna tutulur. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesi deneme süresiyle ilgili düzenlemeleri içermektedir. İşveren açısından deneme süresi, işçinin performansını ve işin gerekliliklerine uygun olup olmadığını gözlemleme fırsatı sunar. Ancak, işverenin fesih hakkı sınırsız değildir; bu hakkın kötüye kullanılması engellenmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu Maddde 15: "Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulmuşsa, deneme süresi en çok iki ay olabilir. Ancak bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresi vermeksizin ve tazminatsız feshedebilirler. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır."

İş Hukukunda Deneme Süresi ve İşverenin Fesih Hakkı

Deneme süresi, işverene, işçiyi belirli bir süre boyunca değerlendirme hakkı tanır. İşveren bu süre zarfında, işçinin performansını değerlendirerek iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Ancak işverenin fesih hakkı, bazı sınırlamalarla birlikte gelir. Deneme süresi içinde yapılan fesihlerde işveren, işçiye ihbar tazminatı veya kıdem tazminatı ödemek zorunda değildir. Fakat işverenin fesih hakkı eşitlik ilkesine ve kötü niyet yasağına tabidir.

Eşitlik ilkesi, işverenin işçiyi cinsiyet, yaş, ırk, din gibi sebeplerle ayrımcılık yaparak işten çıkaramayacağını ifade eder. Deneme süresi, bu tür keyfi fesihler için bir fırsat olarak kullanılmamalıdır. Aksi halde, işveren hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.

Deneme Süresi İçinde İşten Çıkarma: İşveren İçin Yasal Düzenlemeler

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesi, deneme süresi içinde iş sözleşmesinin feshi konusunda işverene serbestlik tanımaktadır. Bu süre içinde işveren, herhangi bir gerekçe göstermeksizin iş sözleşmesini sona erdirebilir. Ancak fesih, işçiye karşı yapılan bir ayrımcılık veya kötü niyet içermemelidir. İş Kanunu'na göre, işverenin fesih sebebi açık bir şekilde eşitlik ilkesine aykırı olamaz.

Örneğin, işçinin cinsiyetine, siyasi görüşüne veya sendikal faaliyetlerine dayanarak yapılan fesihler, hukuka aykırı sayılır ve işveren tazminat ödemek zorunda kalabilir. 4857 Sayılı Kanun’un 5. maddesi uyarınca, işverenin işçiye karşı eşit davranma yükümlülüğü bulunmaktadır.

4857 Sayılı Kanun Madde 5 - Eşit davranma ilkesi: "İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz. İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz."

Bu madde, işverenin keyfi fesih yapmasını önlemek için getirilmiş olup, deneme süresi içindeki fesihlerde de dikkate alınması gereken önemli bir düzenlemedir.

Deneme Süresi Feshi Nedir? İşverenin Hak ve Yükümlülükleri

Deneme süresi feshi, işverenin işçinin performansını, yeteneklerini ve işe uygunluğunu değerlendirmesi sonucunda verilen bir karardır. Bu süre içinde iş sözleşmesi sonlandırıldığında işveren, işçiye herhangi bir tazminat ödemez. Ancak deneme süresi sonunda, işçiye çalıştığı günlerin ücreti ve diğer hakları ödenmelidir.

İşverenin deneme süresi boyunca fesih hakkını kullanırken kötüye kullanım yapmaması gerekmektedir. Eğer işveren, işçiyi cinsiyet, yaş, din veya siyasi görüş gibi sebeplerle ayrımcılığa uğratarak işten çıkarırsa, işçinin ayrımcılık tazminatı talep etme hakkı doğabilir.

4857 Sayılı İş Kanunu'na Göre Deneme Süresi Feshi ve İşverenin Hakları

4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesi, işverenin deneme süresi boyunca iş sözleşmesini bildirim süresi olmaksızın feshetme hakkını düzenlemektedir. Bu hak, işverene geniş bir serbestlik tanımakla birlikte, işverenin bu hakkı keyfi kullanmasının önüne geçilmiştir. Özellikle eşitlik ilkesi ve kötü niyet yasağı gibi ilkeler, işverenin fesih hakkını sınırlandırmaktadır.

Bu bağlamda, deneme süresi içindeki fesih işlemi, işverenin ayrımcılık yapma amacı taşıdığı izlenimi veriyorsa, işçinin tazminat talep etme hakkı doğabilir. Yargıtay, işverenin deneme süresi içindeki fesih işlemlerini işin niteliğine ve çalışma şartlarına göre değerlendirmektedir.

Deneme Süresi İçinde Fesih Hakkının Kullanımı ve Yasal Sınırları

İşverenin deneme süresi içinde fesih hakkını kullanırken dikkate alması gereken önemli hususlar bulunmaktadır. Eşitlik ilkesine ve ayrımcılık yasağına uyulması bu noktada büyük önem taşır. İşverenin, işçiyi işten çıkarırken objektif gerekçeler sunması gerekmektedir. Ayrıca işveren, işçinin herhangi bir sendikal faaliyeti nedeniyle iş sözleşmesini feshedemez.

Deneme süresi boyunca işveren, işçiyi performans değerlendirmeleriyle işten çıkarabilir ancak bu fesih kararının hakkaniyet ve adalet çerçevesinde olması zorunludur. Aksi halde işçi, işe iade davası açma hakkına sahip olur.

İş Hukukunda Deneme Süresi İçinde İşten Çıkarmanın Yasal Sınırları

İşverenin, deneme süresi içinde iş sözleşmesini feshetme hakkı olsa da bu hak sınırlamalara tabidir. Özellikle işverenin işçiyi cinsiyet, din, ırk gibi ayrımcılık yaratacak nedenlerle işten çıkarması, hukuka aykırıdır ve işçiye ayrımcılık tazminatı talep etme hakkı doğurur. İşveren, deneme süresi boyunca fesih kararını keyfi kullanırsa, bu fesih geçersiz sayılabilir.

Yargıtay kararlarına göre, işverenin deneme süresi içindeki fesih hakkını kötüye kullanmaması gerektiği ve fesihlerin ayrımcılık barındırmaması gerektiği vurgulanmıştır.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2012/5492E. 2012/25002K. 13.11.2012 “Somut olayda, davacı işçinin, davalı iş yerinde 08.04.2008 – 05.05.2008 tarihiler arasında 27 gün çalıştığı ve sendikaya 29.04.2008 tarihinde üye olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar, davacı işçinin iş sözleşmesinde öngörülen deneme süresi içerisinde işten çıkarıldığı görülmekte ise de; deneme süresi içinde işverenin fesih hakkı da sınırsız değildir. Deneme süresi içinde olsa dahi, sendikal nedenle işçinin iş sözleşmesinin feshi korunmamalıdır. Başka bir anlatımla deneme süresi içinde sendikal nedenlerle işçinin iş sözleşmesinin feshi halinde işçinin sendikal tazminat talep etme hakkı vardır

Dosya içerisine alınan, iş yerinde çalışan işçilerin Türkiye...Sendikasına üyelik ve üyelikten çekilme tarihlerini gösterir liste de, 29 Nisan 2008 - 5 Mayıs 2008 tarihleri arasında sendikaya 110 işçinin üye olduğu bildirilmiştir. Davacının da sendikaya 29.04.2008 tarihinde üye olduğu anlaşılmaktadır. Aylık iş gücü çizelgelerinin incelenmesinde ise; davacının iş akdinin sonlandırıldığı Mayıs ayında 136 işçinin işten çıkarıldığı, aynı sayıda işçinin işe alındığı görülmektedir.

Davacı tanıkları; iş yerinde sendikal faaliyetlerin 2008 yılının Nisan ayında başladığını ve işverenin sendika üyesi olduğunu tespit ettiği işçileri işten çıkardığını beyan etmişlerdir. Daha evvel, Yargıtay denetiminden geçen Bakırköy 13. İş Mahkemesi, Bakırköy 11. İş Mahkemesi, Bakırköy 5. İş Mahkemesi, Bakırköy 6 İş Mahkemesi, Bakırköy 7. İş Mahkemesi ve Bakırköy 8. İş Mahkemesinde emsal işçileri tarafından açılan çok sayıda işe iade davasında davacı ile aynı tarihlerde işten çıkarlan işçilerin sendikaya üye olmaları nedeni iş sözleşmelerinin feshedildiği kabul edilerek sendikal tazminatı hükmedilmiş ve emsal nitelikteki bu kararlar onanarak kesinleşmiştir. Tüm deliller bir arada değerlendirildiğinde; davacının iş akdinin sendikaya üye olması sebebi ile feshedildiği anlaşılmaktadır, sendikal tazminat talebinin kabulü gerekirken reddine karar verilmesi isabetsizdir.”

Deneme Süresinde İş Sözleşmesinin Feshi: İşverenin Haklarını Nasıl Kullanabilir?

Deneme süresi içinde işverenin fesih hakkını kullanırken dikkat etmesi gereken önemli hukuki sınırlar bulunmaktadır. İşverenin, işçiyi objektif ve adil kriterler doğrultusunda işten çıkarması gerekmektedir. Eğer işveren, işçiyi ayrımcılık yaparak işten çıkarırsa, işçinin ayrımcılık tazminatı talep etme hakkı doğar. Bu nedenle, işverenin fesih kararını iyi bir şekilde değerlendirmesi ve yasal sınırları aşmaması büyük önem taşır.

Sonuç

Deneme süresi, işveren ve işçi arasındaki iş ilişkisini gözden geçirmek ve değerlendirmenin yapıldığı bir süreçtir. İşveren, bu süre zarfında işçinin performansını değerlendirerek iş sözleşmesini feshedebilir. Ancak, 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca işverenin fesih hakkı, eşit davranma ilkesi ve kötü niyet yasağı gibi sınırlamalarla korunmaktadır. İşverenin hukuka uygun bir şekilde fesih yapması ve ayrımcılık yaratacak nedenlerden kaçınması gerekmektedir. Aksi takdirde, işçi tazminat talep edebilir ve işveren hukuki sorumluluklarla karşı karşıya kalabilir.