Boşanma Kararlarının Dava Yoluyla Tanınması ve Tenfizi

Yabancı mahkemelerde verilen boşanma kararları, Türkiye’de geçerli olabilmesi için belirli bir hukuki süreçten geçmek zorundadır. Bu süreç, tanıma ve tenfiz davaları ile yürütülür. Bu yazıda, yabancı mahkemelerden alınan boşanma kararlarının Türkiye’de geçerli hale gelmesi için tanıma ve tenfiz süreçlerini, güncel Yargıtay kararları doğrultusunda detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Nedir?

Yabancı bir ülkede verilmiş bir boşanma kararının Türkiye'de geçerli olabilmesi için Türk mahkemelerinde tanıma ve tenfiz davalarının açılması gerekmektedir. Tanıma, yabancı bir mahkeme kararının Türk hukuku nezdinde geçerli bir karar olarak kabul edilmesi anlamına gelirken, tenfiz, bu kararın Türk hukukunda icra edilebilir hale gelmesini sağlar.

Örneğin, bir eşin Almanya'da açtığı boşanma davasında verilen karar, Türkiye’de geçerli olabilmesi için tanıma ve tenfiz süreçlerinden geçmelidir. Bu süreç tamamlanmadan, o kişi Türkiye'de hala evli sayılır ve evlilik sona ermiş kabul edilmez.

Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi İçin Gerekli Belgeler

Bir tanıma ve tenfiz davası açarken sunulması gereken bazı temel belgeler vardır. Bu belgeler şunlardır:

• Yabancı mahkeme kararının aslı veya onaylı bir sureti,

• Kararın kesinleştiğine dair belge,

• Kararın yeminli tercümesi (Türkçe diline çevirisi).

Bu belgelerle birlikte mahkemeye başvurulduğunda, yabancı mahkeme kararının Türkiye'de geçerli olabilmesi için tanıma ve/veya tenfiz davası açılmış olur.

Yabancı Mahkeme Boşanma Kararlarının Türkiye'de Tanınması

Yabancı ülkelerde alınan boşanma kararlarının Türkiye’de geçerli olabilmesi için 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)'a göre belirli şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu kanun, yabancı mahkeme kararlarının Türkiye'de tanınması ve tenfiz edilmesi için gerekli yasal zemini sunar.

Tanıma ve Tenfiz Arasındaki Farklar

Tanıma ve tenfiz terimleri zaman zaman karıştırılsa da aralarında önemli farklar vardır:

• Tanıma, yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de yalnızca hüküm teşkil etmesini sağlar. Bu karar, sadece Türkiye’de geçerli sayılır; ancak kararın doğrudan icrası mümkün değildir.

• Tenfiz, yabancı mahkeme kararının Türkiye'de icra edilebilmesini, yani hukuki sonuçlarının (örneğin tazminat, nafaka gibi) doğrudan uygulanmasını sağlar.

Boşanma davalarında, sadece boşanma kararının tanınması yeterli olabilir; ancak mal paylaşımı, nafaka veya çocuk teslimi gibi durumlarda, tenfiz davası açılması gerekebilir.

Boşanma Kararlarının Tanınmasında Dikkat Edilmesi Gereken Koşullar

Bir boşanma kararının Türkiye’de tanınması ve tenfiz edilmesi için bazı hukuki koşulların sağlanması gerekir. Bu koşullar şu şekilde özetlenebilir:

1. Kararın kesinleşmiş olması: Yabancı mahkemede verilen boşanma kararının kesinleşmiş olması şarttır. Bu, kararın temyiz edilmemiş veya temyiz süresinin dolmuş olduğu anlamına gelir.

2. Kamu düzenine aykırılık olmaması: Türk hukuku, kamu düzenine aykırı olarak verilen yabancı mahkeme kararlarını tanımaz ve tenfiz etmez.

3. Yetkili mahkemeye başvurulmuş olması: Tanıma ve tenfiz davalarının Türkiye’de yetkili aile mahkemelerinde açılması gerekir.

Tanıma ve Tenfiz Sürecinde Kamu Düzenine Aykırılık Durumları

Kamu düzeni, tanıma ve tenfiz süreçlerinde önemli bir yer tutar. Türk hukukunun temel ilkelerine aykırı olan yabancı mahkeme kararları, kamu düzenine aykırılık gerekçesiyle tanınmaz veya tenfiz edilmez. Örneğin, yabancı bir mahkemede verilen boşanma kararı Türk Medeni Kanunu’nun boşanmaya ilişkin esaslarına aykırı ise bu kararın tanınması mümkün olmayabilir.

Tenfiz ve Tanıma Süreçlerinde Yargıtay’ın Yaklaşımı

Yargıtay, boşanma kararlarının tanınması ve tenfizi konularında önemli kararlar vermiştir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, boşanma ilamlarının Türkiye’de geçerli sayılabilmesi için, bu kararların Türk kamu düzenine aykırı olmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Yargıtay, kararlarında, tanıma ve tenfiz süreçlerinde her iki tarafın da savunma hakkının korunması gerektiğine dikkat çeker.

Yargıtay Kararları Işığında Boşanma Kararlarının Tanınması

Yargıtay, özellikle son yıllarda boşanma kararlarının tanınması ve tenfizine ilişkin önemli içtihatlar geliştirmiştir. Yabancı bir ülkede alınmış bir boşanma kararı, Türk kamu düzenine aykırı olmadıkça tanınabilir ve tenfiz edilebilir. Ancak, özellikle tazminat ve nafaka gibi mali yükümlülükler içeren kararlar için tenfiz davası açılması gerekir.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2022/9006E. 2022/10202K. 08.12.2022 “Davacı dava dilekçesi ile Rusya devleti Krasnodar şehri Karasunskiy Şehiriçi Bölgesi 36 no'lu yargı bölümü Sulh Hakiminin 27/10/2017 tarihli 597 no'lu boşanma kararının Türkiye'de tanınmasına karar verilmesini talep ve dava etmiştir. İlk Derece Mahkemesince “ ... tercümenin incelenmesinden mahkemenin gerekli incelemeyi yaptıktan sonra Beşiktaş Evlendirme Dairesinde yapılan evliliğin sona ermesine karar verildiği, hakim ve ... tarafından kararın imzalandığı, bu tercümenin başlığı "mahkeme kararından alıntı" adı altında tercüme edilmiş olduğundan mahkemece kararın aslının ibraz edilmesi istenilmiş ise de aynı kararın ibraz edildiği, yabancı mahkeme kararının incelenmesinden davalıya duruşma gününün tebliğ edilip edilmediği, savunmasının alınıp alınmadığı açıklanmadığı, sonuç olarak, davalının hukuki bilgilendirme hakkıyla savunma hakkının kısıtlandığı, davalıya tebligat yapılmaksızın boşanma kararı verildiği ve kesinleştirildiği anlaşıldığından Türk kamu düzenine aykırı olarak verilen kararının tanınması isteminin reddine karar verildiği” gerekçesi ile davanın reddine karar verildiği, davacı tarafça istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesince davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verildiği, bu karara karşı davacı tarafça temyiz yoluna başvurulduğu görülmüştür.Mahkemece yapılan yargılamada davacı tarafa yabancı mahkeme kararın aslının ibraz edilmesi için süre verildiği, davacı tarafça mahkeme kararından alıntı şeklindeki aynı belgenin dosyaya sunulduğu ve ellerinde başkaca bir belgenin olmadığının belirtildiği, tanıma ve tenfiz isteğine konu davacı tarafından sunulan belgeler incelendiğinde; bu belgenin mahkeme kararından alıntı şeklinde düzenlendiği, tercümesine göre “ ... Hakim 27 Eylül 2017 de açık mahkeme duruşmasında davacı kadının davalı erkeğe karşı açtığı boşanma davasında incelemede bulunup;...evliliğin sona ermesi kararında bulundu...” ibarelerinin yer aldığı, kesinleşme belgesine göre kararın 5.12.2017 tarihinde yürürlüğe girdiğinin belirtildiği anlaşılmaktadır. Tercüme evraklarında boşanma belgesi olarak belirtilen belgenin tarafların boşanmalarına ilişkin yabancı mahkeme ilamı olup olmadığı hususunda tereddüt hasıl olmuştur. Yabancı mahkemeden taraflara ait kesinleşmiş boşanma ilamının bulunup bulunmadığı, dosyaya sunulan boşanmaya ilişkin belgenin boşanma ilamı niteliğinde olup olmadığı, boşanma için yeterli olup olmadığı, bu belge dışında taraflara ait boşanma ilamı bulunup bulunmadığı sorularak , var ise ilamın kesinleşmiş suretinin gönderilmesinin istinabe suretiyle istenmesi ve hasıl olacak sonucu uyarınca tanıma ve tenfiz şartlarının değerlendirilmesi gerekir iken mahkemece eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.”

Boşanma Kararlarında Kamu Düzenine Aykırılık Durumları

Yabancı bir mahkemede verilen boşanma kararının Türk hukuk sistemine uyumlu olup olmadığı, tanıma ve tenfiz davalarının kilit noktasıdır. Kamu düzenine aykırılık, özellikle nafaka, tazminat, çocuk velayeti gibi konularla ilgili kararlarda ön plana çıkar. Yabancı bir mahkeme kararı, Türk toplumunun temel değerleri ve hukuki normlarına aykırıysa, tanınmaz.

Boşanma Kararlarında Yetki Sorunları ve Çözüm Yolları

Yabancı bir mahkeme tarafından verilen boşanma kararlarının tanınması sırasında yetki sorunları ortaya çıkabilir. Eğer yabancı mahkeme, kendi yetkisi dışına çıkarak bir karar vermişse, Türk mahkemeleri bu kararı tanımaz. Bu gibi durumlarda, yetki sorunlarının çözümü için doğru yasal yolların izlenmesi gerekir. Yabancı mahkeme kararı, MÖHUK çerçevesinde yetkili Türk mahkemelerine sunulmalıdır.

Sonuç

Boşanma kararlarının tanınması ve tenfizi, yabancı mahkemelerde alınan kararların Türkiye'de geçerli olabilmesi için zorunlu bir hukuki süreçtir. Bu süreçte, Yargıtay kararları ve Türk hukukunun kamu düzeni ilkeleri dikkate alınarak hareket edilmelidir. Yabancı bir boşanma kararının Türkiye’de geçerli olabilmesi için gerekli tüm belgelerin eksiksiz sunulması ve doğru prosedürlerin izlenmesi büyük önem taşır. Yargıtay’ın içtihatları, bu konuda rehber niteliğindedir ve sürecin hukuka uygun şekilde ilerlemesini sağlar.